Kim są Ojcowie Kościoła?
Do Ojców Kościoła zaliczamy filozofów, mistyków, wybitne postacie. Wbrew temu, co mówią popularne encyklopedie, wśród Ojców znajdują się też osoby żyjące przed IV wiekiem, począwszy od uczniów apostołów. Za ramy czasowe uznaje się VIII wiek - po którym mówimy o "filozofach średniowiecznych" ew. doktorach Kościoła, a nie "ojcach". W kościele bizantyjskim i orientalnych cezurę przenosi się na XI a nawet czasem na XIV wiek.
Grono Ojców Kościoła
1. SENS ŚCISŁY
Ojcowie, to pisarze, którzy wypełniali następujące warunki:
1. Ortodoksyjność nauki
2. Świętość życia
3. Uznanie nauki przez Kościół
4. Względna dawność pochodzenia (do III wieku)
2. ZNACZENIE POŚREDNIE
Do Ojców Kościoła zalicza się również doktorów. Musieli oni spełniać 3 warunki, ale mogli być nie nieomylni (do Grzegorza Wielkiego 604 r.) Nazywano ich "sancti" i przeciwstawiano ich autorom arabskim i pogańskim nazywanych "philosophi" (filozofowie).
3. ZNACZENIE SZERSZE
Nie tylko doktorzy i Ojcowie Kościoła, ale także pisarze kościelni nie spełniający warunków do miana Ojca czy doktora, ale są świadkami tradycji kościelnej np. Orygenes, Euzebiusz z Cezarei.
Ilu było Ojców Kościoła?
Trudno jest przedstawić ich dokładną liczbę. Antologia patrystyczna "Corpus Christianorum" wydawana w Belgii obejmuje 180 tomów. Najpełniejsza kolekcja J.P. Migne'a wydawana w XIX wieku zawiera 382 tomy !!!
Podział patrystyki
Można przyjąć wiele różnych podziałów. Często jednak stosuje się podział chronologiczno-topograficzny. Np.:
* Patrystyka apostolska - Osoby który miały bezpośredni kontakt z apostołami
* Patrystyka przednicejska - Osoby działające do soboru w Nicei - czyli do 325 r.
* Złoty wiek
o patrystyka grecka
o patrystyka łacińska
* Patrystyka schyłkowa
o grecka
o bizantyjska
o italska
o hiszpańska
o galijska
o afrykańska
o anglosaska
o etiopska
o orientalna
Podział geograficzny
* patrystyka zachodnia - łacińska
tworzyli w języku łacińskim
koniec: śmierć Izydora z Sewilli (636 r.)
(Rzym, kolonie afrykańskie)
* patrystyka wschodnia - grecka
tworzyli w języku greckim
(Aleksandria, Cezarea, Antiochia, Gaza, Ateny)
* patrystyka orientalna
Podział czasowy
* okres apologetyczny
* obrona chrześcijaństwa
* apologeci - obrońcy
* obrona wiary chrześcijan i ukazanie jej zgodności z wymaganiami rozumu.
* opracowywali szczegółowe doktryny chrześcijańskie.
* CEZURA - 325 r. - Sobór Nicejski
na którym ustalono prawdy wiary (dogmaty chrześcijaństwa)
* okres systematyczny
* rozwijanie całościowo doktryny chrześcijańskiej
* tworzenie systemu myśli
* systematycy - opracowywali w całości chrześcijański pogląd na świat
Wykładnia doktryny
Żaden z Ojców Kościoła nie dokonał całościowej syntezy doktryny katolickiej. Pierwszy uczynił to dopiero św. Tomasz z Akwinu.
Co mamy dzięki Ojcom?
Ojcowie często robią błędy, zajmują się wycinkiem doktryny, czasem ulegają nawet herezjom. Dają jednak świadectwo o żywej tradycji, o istnieniu przekazów w pierwszych wiekach, są świadkami pierwszych wieków chrześcijaństwa, przekazu ustnego, kulturowego. Dają też podwaliny pod kierunki myśli teologicznej, mistykę w zgodzie z atmosferą bezpośrednich świadków Chrystusa.
Główne założenia nauki wiary
* Creatio ex nihilo – stworzenie z niczego Bóg tworzy świat z niczego, nie jak uważano do tej pory, że świat został stworzony z odwiecznej materii. Jest to zupełna nowość myśli filozoficznej i teologicznej.
* Człowiek nosi w sobie znamię boskiego artysty
* Zerwanie z cyklicznością świata
* Intelektualizm zmienia się w woluntaryzm (wola)
* Nieskończoność podstawowym atrybutem Boga
Podstawowe zagadnienia filozofii Boga i człowieka
* Bóg
o Istota Boga
+ transcendencja epistemologiczna - niepoznawalność
# hellenizm - niepoznawalny;
# chrześcijanie - poznanie na drodze objawienia
+ kosmiczna - pozaświatowość
# hellenizm - byt absolutny absolut
# chrześcijanie - sędzia
o Stosunek Boga do świata
+ hellenizm - monizm emanacyjny
+ chrześcijanie - dualizm Boga i świata
o Stworzenie świata
+ hellenizm - odwieczna materia
+ chrześcijanie - stworzenie z niczego, ma początek
o Ogniwa pośrednie między Bogiem a światem
+ hellenizm - abstrakcyjne hipostazy, byt przyrodzony, do którego dochodzi się drogą dedukcji
+ chrześcijanie - Chrystus - Logos, Bóg - człowiek, istota nadprzyrodzona, do której dochodzi się drogą objawienia
o Pochodzenie zła
+ hellenizm - z materii
+ chrześcijanie - z wolności - zło jest brakiem dobra, jest celowe, gdyż jest środkiem oczyszczającym i odgrywa rolę przy odkupieniu
* Człowiek
o Natura człowieka
+ istota - dusza, los - upadek, cel - połączenie z bóstwem
o Składniki człowieka - dychotomia lub trychotomia: ciało, dusza i ew. pneuma
+ hellenizm - brak związku duszy z ciałem, ciało jako więzienie duszy
+ chrześcijanie - człowiek to dusza i ciało
o Natura duszy - niematerialna, nieśmiertelna (rzadko materializm), odwieczna
+ hellenizm - preegzystencja
+ chrześcijanie - stworzenie duszy
o Boskość
+ hellenizm - boska
+ chrześcijanie - obraz Boga, ale innej natury
Credo quia absurdum - słowa Tertuliana, będące bardzo wymowne i znaczące w historii - wierzę, ponieważ to absurd. Prawda chrześcijańska jest jedyną potrzebną i osiągalną prawdą, a dostęp do niej uzyskujemy nie rozumem, ale wiarą.
Główne systemy patrystyki i ich przedstawiciele
Systemy ojców aleksandryjskich (wschód, I p. III n.e.) - system grecki
Orygenes
* Informacje
o Zwany Adamantius za swą żelazną pracę
o uczeń Klemensa i Amoniusza Sakkasa
o korzystał z filozofii hellenistycznej, jak i twórczości Apologetów Wschodu
o najbardziej wpływowy chrześcijański teolog Wschodu, znający zarówno pisma biblijne, jak i filozoficzne (Platon, stoicy, neopitagorejczycy)
o uczył w Szkole Katechetów i stał jakiś czas na jej czele, potem oskarżony o herezję i potępiony przez synod aleksandryjski został pozbawiony stanowiska i usunięty z Aleksandrii, zamieszkał z Cezarei i założył tam szkołę
o z wiary czerpał fakty, na podstawie filozofii (zwłaszcza greckiej) budował system tłumaczący te fakty
* Pisma
o O zasadach - pierwsza próba systematycznego przedstawienia całokształtu prawd wiary;
o Przeciw Celsowi - odpowiedź na zarzuty tego platończyka przeciw chrześcijaństwu
* Filozofia
o prawda chrześcijańska ujęta na podobieństwo aleksandryjskiego neoplatonizmu (gradualizm, Chrystus jako Logos - jedna z hipostaz bytu, stwórca świata, koncepcja upadku i powrotu bytu do Boga)
o system chrześcijański (dla chrześcijan), który powstał równolegle do filonizmu (dla Żydów) i neoplatonizmu (dla Greków)
* Cechy systemu
o chrześcijaństwo jako wiedza
o Bóg niezmienny i niepoznawalny
o Chrystus jako boski Logos i stwórca świata, ale i Zbawca
o świat odwieczny, ale o skończonych formach
o dusza wcielona wskutek upadku (odwrócenia się od Boga) i dążąca do powrotu do Boga
o zbawienie przez poznanie
o zakończenie dziejów jako apokastaza
* Cechy wyjątkowe
o indywidualne pojmowanie świata (zamiast uniwersalizmu)
o przekonanie o wolności duchów (zamiast determinizmu)
Klemens (II n.e., Aleksandria)
* Informacje
o pośrednik między nauką grecką a chrześcijańską
o niesamodzielny i eklektyczny twórca, który wprowadził filozofię helleńską do tworzenia systemu wiary chrześcijańskiej
* Pisma
o Upomnienie Greków - rozważania błędów pogańskich
o Paedagogus - chrześcijańska nauka moralności
o Barwne kobierce - podstawowa nauka chrześcijańska przedstawiona jako wiedza zgodna z filozofią starożytną
System Ojców Kapadockich (Wschód, IV n.e.) - system grecki
Grzegorz Nesseńczyk (IV n.e.)
* Informacje
o urodzony w Cezarei w Kapadocji, nauczyciel retoryki, potem poświęcił się działalności religijnej (brat Bazyly, zw. Wielkim), potem biskup nysseński, broniący prawowiernej nauki Kościoła przeciw herezjom (głównie przeciw arianizmowi)
o jeden z Ojców Kapadockich, który budował system filozofii chrześcijańskiej w oparciu o ustalone już dogmaty
o ówczesne herezje, przeciwko którym walczono: arianizm (IV n.e.) - występowali przeciwko Dogmatowi Trójcy, naturalizm, prawda dostępna rozumowi (jedna dla wszystkich ludzi, niezależnie od wyznania)
* Najważniejsze dzieło
Oratio catechetica magna - pierwszy system filozofii chrześcijańskiej rozumianej jako prawowierna teologia.
* Najważniejszy utwór mistyczny
Życie Mojżesza (jego poglądy zostały skorygowane przez Augustyna - odrzucił on idealizm Trójcy świętej i apokatastazę)
* Filozofia
o heteronomiczna (oparta na dogmatach)
o racjonalistyczna (oparta na rozważaniach rozumowych)
o platońska (korzystająca z zasad Platona)
o w kosmologii - immaterialistyczna (oparta na monizmie idealistycznym, nierealności materii)
Apologeci Zachodu
Tertulian (II/IIIw)
* Informacje
o prawnik z wykształcenia, urodzony w rodzinie pogańskiej, przeszedł na chrześcijaństwo, ostatecznie odłączył się od Kościoła i przeszedł do sekty montanistów
o wrogość wobec zasad starożytnej nauki (filozofii helleńskiej) - niemożliwość uzgodnienia chrześcijaństwa z kulturą hellenistyczną
* Pisma
o ascetyczno - etyczne
o apologetyczno - dogmatyczne
* Filozofia
o przeciwieństwo wiary i nauki świeckiej
o wiara i Objawienie jako źródło prawdy (to, co absurdalne w nauce, to prawda)
* Ontołogia
o Materializm
o Sensualizm
* Religia
o nauki Chrystusa jako źródło praw
o podejście praktyczne
o dogmaty związane z człowiekiem i jego działaniem
* Bóg
o poniżanie człowieka, by ukazać wielkość Boga
System łaciński (Zachód, IV/ V n.e.)
Św. Augustyn (354 – 430 n.e.)
* Informacje
o urodzony w Tagasta (Numidia), ojciec poganin i matka chrześcijanka
o nauczyciel retoryki (Tagasta, potem Kartagina, Rzym, Mediolan)
o początkowo wyznawał manicheizm (dwóch Bogów - dobry i zły) i był niechętny chrześcijaństwu, potem nawrócił się na chrześcijaństwo, przyjął chrzest (387 n.e.) i wyjechał do Afryki (kapłan, od 395 n.e. biskup Hippony) - bronił nauki Kościoła i zwalczał herezje (manicheizm - dwóch bogów, donacjanizm - przeciw jedności Kościoła, pelagianizm - łaska zależy od zasługi)
o jego życie było burzliwe, a jego charakter niejednolity, namiętny i niepohamowany, umysł przerzucający się od stanowiska do stanowiska (z jednej strony potrzeba duchowości, z drugiej - racjonalności; z jednej - chrześcijanin posłuszny dogmatom, z drugiej - wolny filozof; przeskoki od autonomicznej filozofii do ortodoksalnej dogmatyki, od naturalizmu do supranaturalizmu) - to przyczyna, że nie powstał jednolity system Augustyna
* Fazy filozofii
o wczesna faza: manicheizm, akademicki sceptycyzm
o potem: dogmatyczna filozofia w duchu Platona
o ostatecznie: przejście od doktryn pogańskich do chrześcijańskich, bardziej teologia niż filozofia
* Pisma
o Contra Academicos - przeciw sceptyzmowi
o De vita beata - zależność szczęścia od poznania Boga
o Soliloquia - sposób poznawania prawd nadzmysłowych
o De quantitate animae - stosunek duszy do ciała
o Wyznania - poglądy w osobistej formie
o Traktat o Trójcy - wykład poglądów
o O państwie bożym - historiozofia
o Retractationes - podsumowanie poglądów
* Fliozofia
o system autonomiczny
o nowe metody dowodzenia (założenie wiedzy apriorycznej, danej dzięki oświeceniu i osiągalnej intuicją)
o połączenie rozważań teologicznych z antropologicznymi (wszechmocny Bóg i wolny człowiek)
o historiozofia (wprowadzenie historii do rozważań filozoficznych)
* cechy systemu
o woluntaryzm - wyższość woli nad rozumem (kontra racjonalizm)
o infinityzm - nieskończoność Boga (kontra finityzm)
o personalizm - Bóg to osoba (kontra uniwersalizm)
o supranaturalizm - zależność świata od Boga (kontra naturalizm)
o subiektywizm i introspekcja - poznanie prawd wiecznych poprzez poszukiwanie w swoim umyśle (kontra obiektywizm i zmysłowość)
* Punkt wyjścia
o ontologiczna, epistemologiczna i etyczna wyższość Boga nad światem, duszy nad ciałem, czynników irracjonalnych nad rozumem
* Teoria poznania
o aprioryzm - prawdy wieczne są w umyśle dzięki oświeceniu przez Boga i dochodzimy do nich intuicją (iluminizm, intuicja)
* Etyka
o człowiek dąży do dobra, gdy dąży do Boga (najwyższe dobro), a to daje mu szczęście
o człowiek dąży do dobra dzięki łasce (nie wszyscy)
o zło to brak dobra i wynika z niełaski
* Bóg
o Osobowy
o Jedyny
o Wszechmocny
o Nieskończony
o Twórca i cel świata
o kieruje i sądzi światem
o ma wolną wolę
* Człowiek
o obdarzony łaską (dobrą wolą) lub nie (złą wolą), od tego zależy jego zbawienie lub potępienie
* Dusza
o nieśmiertelna
* Historiozofia
o dzieje świata to zmagania państwa boskiego z niebieskim, podział oparty jest na łasce boskiej lub jej braku
o końcem historii będzie ostateczny podział ludzi na zbawionych i potępionych, co ukaże sprawiedliwość i miłosierdzie Boskie
Nawet ci mniej znani...
Nawet ci mniej znani mają bogaty wpływ na naszą tradycję, historię, doktrynę. Poniżej kilka przykładów mniej znanych Ojców i przykłady tego co nam dali.
* Simplicjan - Zmarł ok. 400 r. Wszystkie pisma tego biskupa zaginęły. Wiadomo, że przygotował do chrztu słynnego filozofa Wiktoryna, że ochrzcił i wprowadził w teologię św. Ambrożego, że kierował pierwszymi krokami św. Augustyna do Kościoła, nakłaniał go do zajęcia się pracą naukową. Napisał list do św. Augustyna z szeregiem pytań, w których zawarte też były liczne sugestie. Odpowiedzią na ten list jest jedno z dzieł Augustyna.
* Eutropiusz - 1 poł. V w. Wybitny pisarz ascetyczny w Hiszpanii. Teologię oparł o tajemnicę Wcielenia poprawnie przedstawiając ją na długo przed soborem efeskim. Napisał m.in. "O podobieństwie grzesznego ciała", w którym porusza sprawy skuteczności sakramentów, łaski uświęcającej, zasługi, modlitwy itp.
* Attyk - zmarł w 425; następca św. Jana Chryzostoma. Biskup Konstantynopola. Napisał traktat "Wiara i dziewictwo", w którym zwalcza skutecznie naukę Nestoriusza (herezja nestoriańska).
* Asklepiusz - zmarł po 468. Afrykańczyk, biskup w Baja. Napisał dzieło przeciw arianom i donatystom. Wszystkie jego prace zaginęły.
* św. Ildefons z Toledo - Autor kilku dzieł m.in. "De cognitione baptismi" - wyjątkowe dla historii katechumenatu i liturgii chrztu w Hiszpanii. Stworzył typ żarliwej pobożności Maryjnej, która w Hiszpanii przetrwała przez wieki. Skupiał się także na teologii sakramentalnej.
* Fulgencjusz z Ruspe - zm. 533 r. Po świętym Augustynie największy teolog afrykański. Najważniejsze jego dzieło to "O wierze do Piotra", gdzie przedstawił syntezę dogmatyki i zwięzły skrót prawd objawionych.
Czy należy ściśle się trzymać patrystyki?
Niektóre sekty twierdzą, jak np. Świadkowie Jehowy, że powołują się na Ojców Kościoła a nie na późniejsze naleciałości. Ojcowie jednak często dokonywali błędów, które dopiero po skonfrontowaniu z wnioskami naukowymi prostowały rozumienie. Dotyczy to np. informacji o innych filozofach, których często mieszali, o ich poglądach, o zwyczajach w odległych od siebie miejscach, a także o zdarzeniach, o których słyszeli. Czasem z tego powodu pojawiają się błędne wnioski, a nieraz nawet dochodzi do herezji.
Od tamtych czasów nigdy nie było przestoju. Nauka i tradycja wciąż są przekazywane i zachowują ciągłość. Niektóre ustalenia historyczne, archeologiczne itp. zostały poczynione dopiero w XIX czy XX wieku. Od pierwszych wieków widać jednolitą drogę ciągłego doskonalenia rozumienia prawd wiary. Nie następują tutaj natomiast żadne nagłe zmiany pod wpływem jakiegoś wizjonera, czy nawet ustaleń soborów.
Zapiski Ojców Kościoła służą potwierdzeniu tej ciągłości, niejednokrotnie są świetnym przykładem najświeższego rozumienia i głębokiej, żarliwej mistyki. Stanowią też dowód w dyskusjach, np. ze Świadkami Jehowy, że oni wcale nie opierają się na wczesnych rozumieniach, że błędnie interpretują słowa apostołów i samego Jezusa. Stanowią dowód na bardzo wczesne kultywowanie sakramentów i zwyczajów, np. takich jak spowiedź czy wierność małżeńska.
10. Patrystyka (relacja wiary- rozum) - filozofia patrystyczna obejmowała kilka odmian:
1- ze względna swe zadania dzieliła się na apologetyczną i systematyczną
2- ze względu na miejsce powstawania filozofia patrystyczna dzieliła się na filozofię Wschodu i Zachodu, na: filozofię Ojców greckich (związanych ze środowiskiem greckim i piszących po grecku) i Ojców łacińskich (piszących po łacinie). Głównym ośrodkiem na Wschodzie była Aleksandria ze swą słynną Szkołą Katechetów. Na Zachodzie stolicą filozofii był Rzym.
3- Chronologicznie patrystyka dzieliła się na okres przygotowań i poszukiwań, mniej więcej do soboru nicejskiego w 325 roku, i na okres po soborze w tym drugim okresie zostały ustalone podstawowe dogmaty, poza które prawowierna filozofia wyjść nie mogła.
11. Św. Augustyn (relacja wiara – rozum, problem zła, inspiracja neoplatońska)
Relacja wiara- rozum
BÓG> MYŚLI BOGA> DUSZE> CIAŁA
Augustyn uczynił Boga najważniejszym przedmiotem poznania i zaznaczył Jego przewagę nad stworzeniami i całkowitą zależność stworzenia od Boga. Był to pogląd teocentryczny. Z tym łączył się moment drugi: przewaga duszy nad ciałem, i moment trzeci: przewaga uczucia i woli nad rozumem.
1. Przewaga Boga nad światem:
Bóg jest najważniejszym bytem. Jest najważniejszym dobrem i wszystko, co dobre pochodzi od Niego. Dążenie do Boga leży w naturze człowieka i jest to jedyne szczęście, do którego dąży człowiek. Dobra i szczęścia nie osiągnie człowiek sam, lecz z pomocą Boga, a złem jest odsunięcie się od Boga.
2. Przewaga Duszy nad ciałem: Dusza jest substancją samoistną, nie jest własnością ciała, ani rodzajem ciała. Nie jest materialna, posiada tylko takie funkcje, jak: myśl, wola, pamięć. Dusza jest doskonalsza od ciała, bo bliższa Boga. Gdy ciało jest zniszczalne, ona jest niezniszczalna, nieśmiertelna, bo poznając prawdy wieczne ma udział w wieczności.
3. Przewaga uczucia i woli nad rozumem:
Rozum ludzki jest bierny, zależy od woli. Natura ludzka kieruje się tym, co chce, a nie tym, co wie. Prawdę o Bogu może poznać nie rozum, lecz wiara. Wiara jest rzeczą raczej woli niż rozumu, rzeczą uczucia-„ serca”. Wiara i rozum uzupełniają się wzajemnie. Uważał, że tak samo prawdę jak i dobro, zdobywa się nie tylko rozumem, lecz i sercem. Tylko z miłości płyną dobre czyny, zwłaszcza z miłości do Boga -
dobra najwyższego.
Problem zła
Zło jest odsunięciem się od Boga i życiem w przekonaniu, że stworzenie może odbywać się bez Boga. Augustyn uważał, że zło nie psuje harmonii świata, przeciwnie, jest do niej potrzebne. Bóg wolał stworzyć większe dobro ze złem niż mniejsze bez zła. Zło pochodzi od człowieka, dobro- od Boga, czyli zło jest rzeczą przyrody, a dobro- rzeczą łaski. Dobrzy są jedynie ci, co dostąpili łaski. Człowiek jest odpowiedzialny za zło, ale nie za dobro, bo dobro jest łaską dawną „ za darmo’’, a nie za zasługi.
Inspiracja neoplatońska
Augustyn, zgodnie z poglądem, Platona, uważał, że umysł nie jest wytwórcą prawd, lecz ich odbiorcą. Natomiast umysł może przejmować bezpośrednio wiedzę, bez pośrednictwa ciała i zmysłów. Skoro więc umysł jest tylko odbiorcą, to przedmioty, które poznaje muszą istnieć poza nim. Prawdy wieczne w myśli są odbiciem prawd wiecznych istniejących obiektywnie. Augustyn doszedł do uznania idealnego świata. Dla niego świat idealny był złączony z Bogiem. Wieczne istnienie i prawdy wieczne istnieją tylko w Bogu, są ideami Bożymi. Jeśli więc dusza poznaje prawdę to dzięki temu, że istnieje Bóg i jej udziela swych idei.
Intuicja u neoplatończyków była uwarunkowana przez ekstazę ( ekstaza- wyjście z siebie i zjednoczenie z bóstwem), natomiast w chrześcijaństwie intuicja nie wymagała ekstazy. Poznanie umysłowe ma charakter intuicyjny, umysł widzi prawdę tak, jak oczy widzą rzecz.
Augustyn twierdził, że poznanie przechodzi szereg stopni, zanim dojdzie do swego celu, wyróżnił wyższe stopnie, jak to czynili również neoplatończycy, mające charakter już nie racjonalny, lecz mistyczny. Uważał, że wszystko co wieczne, może istnieć jedynie w Bogu, więc Bóg- istnieje.
12. Św. Tomasz (inspiracja arystotelesowska, istota i istnienie, 5 dowodów na istnienie Boga)
Inspiracja arystotelesowska
Wzorem dla Tomasza był Arystoteles; od niego przejął:
- pojęcie poznania, pojęcie dowodu- i na nim oparł rozgraniczenie wiedzy i wiary, pojęcie przyczynowego powiązania zdarzeń i na nim oparł pogląd na stosunek do Boga i stworzenia, pojęcie aktu i potencji oraz pojęcia formy i materii, i na nich oparł teorię duszy i ciała, psychologię i filozofię przyrody, pojęcie środka i na nim oparł swą etykę.
Te pojęcia Tomasz uzupełnił, przede wszystkim przez pojęcia istoty i istnienia, na których oparł rozumienie Boga i stworzenia.
Istota i istnienie:
Świat widzialny ( byt ) składa się z istoty i istnienia:
- Istota- co jest czym ?
- Istnienie- czy jest ?
Istota i istnienie są zależne. Istnienie jest ważniejsze od istoty, ponieważ istota czeka na zrealizowanie, a istnienie jest realizowaniem tej istoty. Człowiek czy kamień istnieją nie dzięki swej „istocie”, lecz dzięki jakiemuś innemu czynnikowi. I w tym leży zasadnicza różnica między Bogiem a stworzeniem. Bóg jest bytem koniecznym ( musi istnieć, bo to leży w jego istocie ) i niezależnym ( istnieje z własnej natury ), stworzenie jest bytem przypadkowym i zależnym ( bo istnieje dzięki innej rzeczy ). Stąd też Bóg jest bytem prostym, a stworzenie- złożonym, bo składa się przynajmniej z istoty i istnienia.
V dowodów na istnienie Boga:
I dowód to: ruch- wszystko co się porusza, jest poruszane przez coś innego. Musi istnieć pierwszy sprawca ruchu, który wszystko porusza, a sam nie jest przez nikogo poruszany.
II dowód to: motyw przyczyny sprawczej- w świecie obserwujemy szereg przyczyn sprawczych, szereg ten nie może być nieskończony, musi istnieć pierwsza przyczyna, która swój byt nie zawdzięcza innej, lecz posiada go sama w siebie.
III dowód to: z konieczności i przypadku( przygodności)- przypadkowość: to coś, co zaistniało, ale nie musiało, konieczność: to coś, co zaistniało i musiało być. Gdyby istniały tylko rzeczy przypadkowe, to nie miałyby powodu, aby istnieć, i dlatego musi istnieć istota absolutnie konieczna.
IV dowód to: stopnie doskonałości bytu- rzeczy tego świata są mniej lub więcej doskonałe. Ta mniejsza lub większa doskonałość rzeczy oznacza, że zbliżają się one w różnym stopniu do istoty doskonałej w najwyższym stopniu.
V dowód to: z celowości-jeżeli jest celowość, to jest i autor celu Bóg. Istoty pozbawione rozumu dążą do określonego celu, nie mogą tego czynić same z siebie, lecz są kierowane przez byt posiadający rozum. Jest nim Bóg, który posiada najwyższy rozum i założył cele dla wszystkich bytów.
Starożytność i Średniowiecze - dwie epoki i dwie wizje świata
Podczas badań nad literaturą kolejnych epok zauważono, że epoki, które nie następowały bezpośrednio po sobie posiadają pewne cechy dla siebie wspólne. Natomiast okresy, które następowały bezpośrednio po sobie bardzo się od siebie różnią. Nie inaczej jest w przypadku starożytności i średniowiecza. Były to epoki sąsiadujące ze sobą. Antyk narodził się w IX wieku p.n.e. i trwał przez 1300 lat (do V wieku n.e.). Średniowiecze, które było kolejnym okresem w dziejach ludzkości powstało w V wieku n.e. (ok. roku 476) i trwało do przełomu XV i XVI wieku. W epokach tych rozwinęło się wiele różnych nurtów światopoglądowych, które miały znaczący wpływ na wizję świata wyrażaną w twórczości. Tę wizję możemy dzisiaj poznawać czytając dzieła filozoficzne i literackie, a także podziwiając zabytki minionych epok. W tej pracy postaram się wykazać, że starożytność i średniowiecze to rzeczywiście dwie całkiem odmienne epoki.
Na ukształtowanie się określonej wizji świata największy wpływ mają stworzone przez filozofów nurty światopoglądowe. Prądy te obejmują sprawy takie jak: cel i sens życia, podejście do śmierci, stosunki pomiędzy człowiekiem a światem, naturą i Bogiem. Zarówno w starożytności jak i w średniowieczu powstało wiele takich kierunków filozoficznych.
W antyku rozwinęły się takie nurty jak: stoicyzm, epikureizm, hedonizm, horacjonizm. Stoicyzm to kierunek filozofii, który został zapoczątkowany przez Zenona z Kition. Głównym założeniem stoików było uznawanie cnoty za największe szczęście człowieka. Uważali oni, że człowiek powinien przystosować się do zaistniałych okoliczności, jeśli nie może ich zmienić. Ich ideałem był mędrzec, żyjący cnotliwie i nie poddający się emocjom. Epikureizm stworzony został przez Epikura w tym samym okresie co stoicyzm. Głównym założeniem tego nurtu było uznanie szczęścia za cel życia człowieka. Radość miała zapewnić zdrowie i spokój. Z tego nurtu wywodzi się hasło "carpe diem" - chwytaj dzień. Filozofia Epikura oparta była głownie na hedonizmie czyli na skrajnej odmianie epikureizmu. Hedonizm to kierunek, który został zapoczątkowany przez Arystypa z Cyreny. Zwolennicy tego nurtu uważali, że rozkosz cielesna jest najwyższą i jedyną formą szczęścia. Kolejnym kierunkiem w okresie starożytności był horacjonizm. Był to cały zespół tendencji opartych na twórczości rzymskiego poety - Horacego. Poglądy te charakteryzowały się propagowaniem postawy dystansu i stoickiego spokoju, a także refleksyjnością. Przejawia się również tendencja do prostoty i powściągliwości. Horacjonizm przejawił się w twórczości Petrarki, francuskich poetów Plejady, w poezji Jana Kochanowskiego oraz twórczości Michała Sarbiewskiego.
Podstawy światopoglądowe średniowiecza różniły się od kierunków filozoficznych starożytności. Powstały tu takie nurty jak: teocentryzm, tomizm, uniwersalizm, asceza, augustynizm, franciszkanizm. Teocentryzm jest to termin pochodzący od greckiego słowa theos - bóg. Tendencja ta umieszcza Boga w centrum zainteresowania człowieka. Innym kierunkiem średniowiecznej filozofii stworzonym przez św. Tomasza z Akwinu był tomizm. Nurt ten uznany został przez Kościół za oficjalną doktrynę. Twórca tomizmu oddzielał pojęcia rozumu i wiary. Uniwersalizm średniowieczny to dążenie do ujednolicenia życia społecznego, politycznego i kulturalnego, a także podporządkow...
Boecjusz Drugą poważną zasługąa Boecjusza jest rozpowszechnienie podziału filozofii (dokonanego już wcześniej) na następujące działy:
quadrivium:
arithmetica
geometria
astronomia
musica
trivium:
grammatica
rhetorica
dialectica-logica
Przy czym muzykę rozumiano wówczas bardzo szeroko. Obejmowała ona bowiem harmonię, jaka panuje we wszechświecie (musica mundana), harmonię jaka powinna panować w człowieku - wiązano ją ze zdrowiem (musica humana) oraz harmonię typowo muzyczną (musica instrumentalis). Ten podział nauk przyjęło całe średniowiecze, a co za tym idzie wszystkie typy szkół, a także uniwersytety.
Pisma
-„O pocieszeniu jakie daje filozofia”
-Tłumaczył na łacinę Platona i Arystotelesa
Praca
-Brak języka filozoficznego po łacinie, wyszukiwał w łacinie słów mogących posłużyć jako
nośniki terminów filozoficznych np. arche - pryncypium
-Powszechniki - starał się pogodzić Arystotelesa z Platonem
-Uniwersalia – nie cielesna natura formy rzeczy, istnieją tylko w bytach jednostkowych ale poznajemy je poza ciałami na zasadzie podobieństwa.
- Podział filozofii na teoretyczna ze względu na naturę rzeczy
1>intellegibillia-byty istniejące niezależnie od materii
2>intelligibillia-intellegibilia wtłoczone w materie
3>naturalia-formy nie mogące istnieć bez materii
-podział nauka na
1>guadrorium:algebra, geometria, muzyka, astronomia
2>trivium: gramatyka, retoryka, logika
-Rozdział filozofii od religii- sfera praw bożych, sfera praw ziemskich
Bóg
-Dobro najwyższe ponad które nie ma większego dobra
-Jest szczęśliwością, całkowicie doskonały. Szczęśliwość -stan doskonały polegający na połączeniu wszystkiego co dobre
-Jest wiecznością - całkowite i doskonałe posiadanie nieograniczonego życia
-Rozróżnienie między wiekuistością a nieskończonością. Trwanie w czasie a wiecznością –nieruchomość poza czasem.
Wolność
-Nie ma opatrzności
-Człowiek ma wolną wole
-Bóg poznaje czyny człowieka jako wolne
-Wolność to nie wola ale rozum- Racjonalizm Etyczny
-Im człowiek lepiej posługuje się rozumem tym jest bardziej wolny
-Człowiek jest miedzy zwierzęciem
Człowiek
-Człowiek-jednostkowa, indywidualna substancja natury rozumnej
-Natura-to co stanowi o rzeczy przez swoją różnice
-Podział bytu na :
1>Quo Est - forma bytu,
2> Id Quo es - to co jest
W Bogu - quo est=id quo est
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz